Ed van der Elsken

In Theater van de Werkelijkheid staat centraal hoe werkelijkheid en verbeelding met elkaar verweven zijn in Van der Elskens fotografie. Hij maakt niet alleen foto’s van ‘de realiteit’ die hij op straat tegenkomt, maar ook van nagebootste of gecreëerde werkelijkheden zoals diorama’s, wassenbeelden, tekeningen, graffiti, reclame poppen en affiches. Door in één foto de realiteit van het moment met een tekst, sculptuur of tekening samen te brengen, zijn Van der Elskens foto’s vaak op meerdere manieren te duiden, en is het meer dan louter een registratie van een gebeurtenis. De foto’s krijgen een gelaagde betekenis. 

Het Nederlands Fotomuseum waakt over het fotografisch erfgoed van Nederland en beheert ruim 5,6 miljoen beelden. In de Eregalerij worden de hoogtepunten, vernieuwingen en ontwikkelingen vanaf de uitvinding van de fotografie rond 1840 tot aan de huidige tijd tentoongesteld. De Eregalerij bestaat uit 99 beelden met iconische waarde. Voor deze lofzang op de Nederlandse fotografie is een nieuwe vleugel van 2.000 vierkante meter bij het museum gevoegd.

De keuze voor de 99 foto’s is door een selectiecommissie gemaakt op basis van artistieke en maatschappelijke relevantie, vernieuwing en meerstemmigheid. In de eregalerij zijn twee foto’s van Ed van der Elsken op genomen. Een foto van Vali Meyers uit het beeldverhaal Een liefdesgeschiedenis in Saint-Germain des Prés waarin Vali zichzelf in een verweerde spiegel verlangend aan kijkt. En een tot voor kort onbekende foto van Molukse jongeren in Tiel, 1970, tegen de achtergrond van de onrust in de Molukse gemeenschap in die tijd.

Rond 1960 stelde Ed van der Elsken een fotoboek samen rond het thema feest. Hij putte uit oud en nieuw werk en maakte een ontwerp dat een aaneenschakeling is van feestelijke gebeurtenissen: plezier, gejuich, dans, muziek, kermis, carnaval, opwinding en extase, maar ook dronkenschap en uitputting in de late uurtjes. Hij combineerde de afzonderlijke foto’s tot sprankelende en ritmische paren, waardoor het plezier van de pagina’s afspat. Om onbekende redenen is het ontwerp destijds op de plank blijven liggen. Het ontwerp voor feest was een van de grote verrassingen in Van der Elskens nalatenschap die het Rijksmuseum en het Nederlands Fotomuseum in 2019 verwierven.

Zestig jaar nadat de fotograaf met schaar en plakband aan het ontwerp werkte, is het levendige boek nu alsnog uitgegeven op het formaat dat hem voor ogen stond.

Foto’s Ed van der Elsken
Samenstelling en tekst Mattie Boom, Hans Rooseboom
Vormgeving Irma Boom
Uitgever Amsterdam, Rijksmuseum | Rotterdam, Nederlands Fotomuseum
ISBN 978-94-6208-606-7

Engelse editie Feest (the book he never published). Amsterdam, Rijksmuseum | Rotteram, Nederlands Fotomuseum (2020)
ISBN 978-94-6208-607-4

Met haar vijfde verjaardag toont F11 Foto Museum meer dan 130 foto’s die in de jaren 1959-1960 door Ed van der Elsken in Hong Kong gemaakt zijn. Het is de eerste keer dat deze serie als geheel tentoongesteld wordt.

Ed van der Elsken staat vooral bekend om zijn zwart-wit straatfotografie uit de vorige eeuw. Minder belicht, maar misschien ook wel ondergewaardeerd, is het kleurenwerk van Van der Elsken.

Regisseur Jan Bosdriesz maakte hier de nieuwe film Lust for Life, P.S. uit het hiernamaals (2019) over, waarin ook Van der Elsken zelf veel aan het woord is. Hij legt onder andere uit hoe kunst ‘een beetje schimmel op je leven kan zijn’. De documentaire schetst een mooi beeld van Van der Elskens passie voor kleurenfotografie en film, zijn verwondering over de mogelijkheden ervan en zijn eigenzinnige manier van werken.

Regie Jan Bosdriesz
Montage Ulrike Mischke
Beeldbewerking John Treffer
Audio mixage Vladimir Rakic
Productie Han Hogeland

De film ging 10 juni in première in bioscoop Lantarenvenster in Rotterdam en is t/m 6 oktober te zien in het Nederlands Fotomuseum als onderdeel van de tentoonstelling Lust for Life.
Daarnaast is de film online te zien bij de VPRO op 2Doc.

Catalogus bij de gelijknamige overzichtstentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam in 2017.

Dit overzicht is een unieke verzameling van de mooiste werken uit het fotografisch oeuvre van Ed van der Elsken, zowel in zwart-wit als in kleur, die inmiddels tot de meest iconische beelden uit de Nederlandse fotogeschiedenis behoren.

Foto’s (zw, kl) Ed van der Elsken
Tekst Hripsimé Visser, David Campany, Colin van Heezik en Susan Aasman
Uitgever Veurne, Hannibal i.s.m. SMA
ISBN 978-94-9208-185-8

Franse editie La Vie Folle.
Parijs, Éditions Xavier Barral (2017).
ISBN 978-2-36511-128-7

Spaanse editie La Cámara Enamorada.
Madrid, Fundación MAPFRE (2018)
ISBN 978-84-9844-661-6

Het eerste boek van Ed van der Elsken volledig in kleur, voornamelijk gebaseerd op zijn reizen voor het maandblad Avenue, verscheen in 1977. Uitgangspunt voor dit boek was de liefde, vooral de liefde tussen man en vrouw zoals die overal ter wereld wordt beleefd. Halverwege verandert het onderwerp naar de strijd om het bestaan, die mannen en vrouwen in solidariteit (of als individu) beleven. De menselijkheid en betrokkenheid die zo kenmerkend is voor het werk van Van der Elsken, boeit en verbluft nog steeds en daarom verdient juist deze uitgave een herdruk.

Net als voor het boek Amsterdam! zijn alle oorspronkelijke dia’s schoongemaakt, gescand en minutieus bewerkt met een nieuwe techniek die het restauratieatelier van het Nederlands Fotomuseum heeft ontwikkeld. Deze heruitgave toont Van der Elskens werk in de beste kwaliteit.

Met vertalingen in het Engels en Frans.

Foto’s (kl) en tekst Ed van der Elsken
Vormgeving Dick de Moei
Uitgever Eindhoven, Lecturis
ISBN 978-94-6226-181-5

Als mens op zee beweeg je tussen twee werelden; tussen de vaste wal die je verlaten hebt en de nieuwe oever aan de overkant. Voor de een is de zee een plek van vrijheid, transitie, dromen of ambitie. Voor de ander van vaste orde, crisis, afwijking of zelfs onvrijheid.

Mens op Zee dompelt je onder in de veelzijdige en soms tegenstrijdige maritieme wereld. In deze tentoonstelling zie je een meeslepende verzameling van foto's en verhalen. Op drie schermen wordt een compilatie getoond van het zeeleven uit de film Van Varen (1960) door Ed van der Elsken.

Op 6 juli 1955 promoveerde W.F. Hermans cum laude tot doctor in de Wis- en Natuurkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Bij die bijeenkomst was maar één fotograaf aanwezig: Ed van der Elsken. Van zijn foto’s werden er slechts een paar bekend, maar onlangs is ontdekt dat hij er veel meer heeft gemaakt. Daarvan zijn zevenentwintig foto’s bewaard gebleven.

Bij de viering van de honderdste geboortedag van W.F. Hermans op 1 september 2021 zijn deze foto’s van W.F. Hermans met zijn twee paranimfen Gerard Kornelis van het Reve en Oey Tjeng Sit uitgebracht in het boek: Tussen paranimfen.

Samenstelling en tekst Bob Polak
Foto’s Ed van der Elsken
Vormgeving Piet Schreuders
Druk Zwaan Lenoir
Uitgever Den Haag, Statenhofpers (2021)

Gelimiteerde oplage van 125 exemplaren (uitverkocht)

Het Rijksmuseum presenteert de tentoonstelling Ed van der Elsken: Crazy World, waarin het werkarchief van de fotograaf centraal staat. Met de recente verwerving van Ed van der Elskens artistieke nalatenschap samen met het Nederlands Fotomuseum is het nu bij uitstek mogelijk een inzicht te geven in de werkwijze van een van de bekendste Nederlandse fotografen. De ruim 100 objecten - foto’s, ontwerpen voor fotoboeken, omslagontwerpen en contactvellen - laten zien hoe Van der Elsken te werk ging en maken het als kijker mogelijk om over zijn schouder mee te kijken.

“Ik bezing het leven. Ingewikkelder ben ik niet. Ik bezing dan ook alles: liefde, moed, schoonheid, maar ook woede, bloed, zweet en tranen.” - Ed van der Elsken 

Het Nederlands Fotomuseum heeft het kleurenwerk van fotograaf Ed van der Elsken van de ondergang gered en viert dit deze zomer met Lust for Life: de eerste overzichtstentoonstelling van zijn kleurenwerk. Met de grootste iconen en nog nooit eerder getoond werk. Rond universele thema’s als liefde, leven en dood brengt Ed met zijn kleurenfotografie een ode aan de mens en het leven.

Het Nederlands Fotomuseum beheert het complete negatieven- en dia-archief van Ed van der Elsken en heeft onlangs met succes het grote restauratieproject van meer dan 42.000 kleurendia’s van Van der Elsken afgerond. Daarmee is het kleurenwerk van een van de invloedrijkste Nederlandse fotografen veiliggesteld voor de toekomst. Dit wordt gevierd met de overzichtstentoonstelling Lust for Life | Ed van der Elsken in kleur en een omvangrijke publicatie over zijn kleurenwerk.

Dit is het eerste, omvattende overzicht van Van der Elskens kleurenwerk. Het volgt zijn ontwikkeling als “kleurenfotograaf’ en plaatst zijn kleurenfotografie in een (kunst)historische context. Naast ruimte voor relatief onbekende en niet eerder gepubliceerde foto’s is er aandacht voor de restauratie die het Nederlands Fotomuseum tussen 2016 en 2018 heeft uitgevoerd.

Foto’s (kl) Ed van der Elsken
Tekst Frits Gierstberg, Loes van Harrevelt en Katrin Pietsch
Vormgeving Kummer & Herrman
Uitgever Eindhoven, Lecturis 
ISBN 978-94-6226-318-5

Engelse editie Lust for Life | Ed van der Elsken in colour
Stockport, Dewi Lewis Publishing | Lecturis (2019). ISBN 978-1-911306-50-4

Een heruitgave van de Engelstalige versie van het in 1956 verschenen boek Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés.

Foto’s (zw) en tekst Ed van der Elsken
Uitgever UK Stockport, Dewi Lewis Publishing. ISBN 978-1-899235-22-3

Vernieuwde “dia-geluidshow” tijdens De Parade in Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Amsterdam.

Amsterdam, de stad van Al die Amsterdamse mensen… die Amsterdam in de afgelopen eeuw radicaal zagen veranderen. De tentoonstelling laat een levendige, energieke stad zien. Waar door Amsterdammers op straat werd gewerkt, gespeeld, geleefd en gefeest. Een eigenzinnige stad die zichzelf opnieuw ontdekte na de Tweede Wereldoorlog en die met lef en humor de nieuwe tijd omarmde. Die in omvang verdubbelde met nieuwe uitbreidingswijken en waarvan het karakter met de toegenomen welvaart langzaam veranderde. En een stad waar de opgroeiende jeugd een eigen plek opeiste.

Al die Amsterdamse mensen… biedt een selectie van de indrukwekkendste foto’s van bekende fotografen uit de jaren 1935-1975. Van Ed van der Elsken kozen zij zijn vijf mooiste beelden van de stad zoals die in het collectieve geheugen gegrift staat. Een stad die nu niet meer bestaat, maar nog volop leeft in de herinnering en in de unieke foto’s op deze tentoonstelling weer tot leven komt.

De uitgave Early Ed belicht de periode voorafgaand aan zijn succes (1944-1956). Hoe Van der Elsken tijdens het laatste oorlogsjaar werd opgevangen door christen-anarchistische antimilitaristen in Bergeijk; hoe hij in Wormerveer kennismaakte met de fotografie; hoe hij zich in Parijs onderdompelde in high society kringen.

Documenten uit de archieven van de Universiteitsbibliotheek Leiden en het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam tonen een zoekende Ed van der Elsken. Contactvellen leggen een fotografisch universum bloot, bevolkt door modellen, sterren, muzikanten, katten, honden, feestgangers, kunstenaars en topsporters.
Het beeld bestaat dat Ed zich verzette tegen bedrijfsreportages, maar zijn zakagenda staat vol zakelijke initiatieven voor reclamecampagnes. Binnen dit oeuvre ontwikkelt hij een opmerkelijk persoonlijke stijl met de nadruk op interactie tussen de modellen. Graag gebruikt hij bekenden uit zijn eigen kring voor de nodige bewegingsvrijheid. Daarbij ontvouwt zich een nieuwe liefdesgeschiedenis tegen de achtergrond van de koudste wintermaand van de twintigste eeuw.

Foto’s Ed van der Elsken
Auteur Edwin van Onna
Vormgeving Louisiana van Onna
Uitgever Eindhoven, Lecturis (2020)
ISBN 978-94-6226-376-5

Het Rijksmuseum en het Nederlands Fotomuseum hebben gezamenlijk de nalatenschap van Ed van der Elsken verworven. Met de verwerving is het werkarchief van een van de belangrijkste Nederlandse fotografen van de 20ste eeuw definitief behouden voor Nederland. Voor het eerst wordt het mogelijk een volledig inzicht te krijgen in de werkwijze van Van der Elsken gedurende zijn ruim veertigjarige carrière. 
rijksmuseum.nl

Een tentoonstelling met een speciale selectie foto’s uit Ed van der Elskens legendarische fotoboek Sweet Life (1966). 

In augustus 1959 vertrokken Ed van der Elsken en zijn toenmalige vrouw Gerda van der Veen voor een 14 maanden durende reis rond de wereld. In 1966 slaagt Van der Elsken er uiteindelijk in om Sweet Life gepubliceerd te krijgen. Dit reisverhaal vertelt over hun tocht en hun ontmoetingen met uiteenlopende mensen op straat, van jongeren in Durban en vluchtelingen in de heuvels van Hong Kong, tot verliefde stelletjes in Mexico.

Ed van der Elsken (1925-1990) is één van de grootste Nederlandse fotografen en documentaire filmers van de 20ste eeuw. Met De verliefde camera presenteert het Stedelijk het grootste overzicht wereldwijd van zijn werk in 25 jaar. De tentoonstelling belicht zowel zijn kwaliteiten als fotograaf als de relatie met zijn films en boeken in een rijke, veelvormige presentatie.

Ed van der Elsken, het enfant terrible van de Nederlandse fotografie, schoot gedurende veertig jaar foto’s en films. Joyce Roodnat, cultureel commentator bij NRC Handelsblad en filmfanaat, gaat in 8 essays dieper in op zijn vaak gewaagde en persoonlijke films.

Daarnaast bevat deze uitgave 3 dvd’s met 20 films en documentaires, waaronder De verliefde camera, Een fotograaf filmt Amsterdam en Bye (kijkduur ca. 9 uur).

Winnaar van de Louis Hartlooper Prijs voor Beste Filmpublicatie 2017.

Auteur Joyce Roodnat
Films Ed van der Elsken
Vormgeving Yolanda Huntelaar, Werkplaats Amsterdam
Samenstelling dvd’s Anneke Hilhorst en Han Hogeland
Beeldbewerking John Treffer
Uitgever Amsterdam, Rubinstein 
ISBN 978-90-4762-298-7

Onderdeel van de reeks Maestros de la Fotografia.